Dış Ticaret İstatistikleri 2024: Girişim Özelliklerine Göre Analitik Görünüm ve Stratejik Yönlendirme

Girişimlerin dış ticaretteki rolü, ihracat ve ithalat yapan işletmelerin ölçek ve sektöre göre dağılımında belirginleşiyor. 2024 yılında ihracat yapan girişim sayısı 179 bin 673, ithalat yapanlar ise 318 bin 603 olarak kaydedildi. Eşleştirme süreci sonucunda her iki işlem türünün de girişim bilgilerine yaklaşık olarak %100 oranında ulaşılabilirliği sağlandı; böylece bu girişimler toplam ihracat ve ithalatın önemli bir kısmını temsil etti. Gümrük Beyannamesi sistemi üzerinden girişim sayısındaki artış, ithalattaki artışı tetikleyen bir faktör olarak öne çıktı.

Mikro ölçekli girişimler, toplam ihracatın %18,8’ini oluşturarak 1–9 çalışan aralığında yer aldı ve ihracat yapan tüm girişimlerin %75,6’sını kapsadı. Buna karşılık, 10–49 çalışanlı küçük ölçekli işletmeler %17,5’lik, 50–249 çalışanlı orta ölçekli işletmeler %19,2’lik, 250+ çalışanı olan büyük ölçekli girişimler ise %44,4’lük payla ihracatta belirleyici konumdadır. İthalatta ise mikro ölçekli girişimler toplam ithalatın %11,1’ini, küçük ölçekli girişimler %11,7’sini, orta ölçekli girişimler %18,5’ini, büyük ölçekli girişimler ise %58,7’sini oluşturarak toplam ithalat yapan girişimlerin %1,1’ini teşkil etti.

Girişimlerin ihracattaki payı, 2024 ve Girişimlerin ithalattaki payı, 2024 başlıkları altında, farklı ölçeklerin toplam payları birbirleriyle karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Sanayi sektörü, ihracatın yarısından fazlasını oluşturarak %56,5 pay ile öne çıktı; ithalatta da %47,3 payla sanayi sektörü önemli bir paya sahiptir. Ticaret odaklı girişimlerin ihracat payı %39,0, ithalat payı ise %38,5 düzeyindedir.

Sanayi sektöründe 250+ çalışanlı büyük ölçekli girişimler, ihracatta %68,6 pay ile başı çekerken, ticaret sektöründe 1–249 çalışanlı küçük ve orta ölçekli işletmeler genel eğilimi korumuştur ve ihracatta %89,0 pay elde edilmiştir. İthalatta ise sanayi sektörü bağlamında büyük ölçekli girişimler %80,5 payla en baskın konumdadır. Ticaret ve diğer sektörler bağlamında ise büyük ölçekli girişimlerin payları sırasıyla %29,1 ve %66,2 olarak görülmektedir.

İhracatın ana faaliyeti ve çalışan sayısına göre dış ticaret payı, 2023–2024 konulu analiz, sanayi ve ticaret odaklı girişimlerin dış ticaret performanslarını karşılaştırmalı biçimde sunmaktadır. Ayrıca AB 27 ülkelerine yapılan ihracat payı, sanayi ağırlığı ve diğer bölgelerle ikili ilişkiler bağlamında önemli göstergeler içerir. Sanayi odaklı girişimler için AB 27’nin payı %47,5 olarak kaydedilirken, ithalatta AB 27 ülkelerinden gelen pay %33,6 olarak belirlendi. Ticaret odaklı girişimler için ise AB 27 ülkelerine yönelik ithalat payı %35,1 olarak öne çıkmaktadır.

İmalat sanayi ürünleri ihracatı, sanayi odaklı girişimler tarafından %58,3’lük payla karşılanırken, bu ürünlerin ihracat içindeki büyük kısmı sanayiye aittir. İmalat sanayi ürünleri ithalatında ise toplam ithaletin %44,8’i ticaret, %44,2’si sanayi ve %11,0’ı diğer sektörler tarafından gerçekleştirilmiştir. Ana faaliyeti sanayi olan girişimlerin ithalatta ise %75,8’lik oran imalat sanayi ürünlerine yöneliktir.

İhracatın %49,8’i ilk 500 girişim tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde ilk 5 girişimin toplam ihracat payı %8,5; ithalat payı ise %13,8 olarak kaydedilmiştir. Sanayi sektöründe en çok ihracat yapan ilk 5 girişimin payı %14,4; ticaret sektöründe ise %11,9’dur. İthalatta ise en çok pay alan ilk 5 girişimin sanayi ve ticaret sıralarında sırasıyla %19,9 ve %11,9 olduğu görülmektedir.

Dış ticarette yoğunlaşma, 2024 verileri, girişimlerin ithalat için tek ülkeden hareket etme oranını %71,2 olarak göstermektedir. İhracatta ise tek ülkeye satış yapanların oranı %37,7 iken, iki ülkeye ihracat yapanlar %16,2’dir. Çok sayıda ülkeye ihracat yapan girişimlerin oranı %3,1 iken bu girişimlerin ihracattaki payı %57,6’dır. Benzer şekilde ithalat için tek ülkeden hareket edenlerin payı %71,2, iki ülkeden hareket edenler %14,4’tür; yirmi ve daha fazla ülkeden ithalat yapan girişimlerin payı %0,8 ve ithalattaki payı %57,9’dur.